Cách trò chuyện với con về những khó khăn của anh/chị/em trong gia đình

Việc trò chuyện cởi mở về những khác biệt trong học tập và tư duy là rất quan trọng. Nó giúp cả gia đình hiểu rõ vấn đề, tạo cơ hội để các con đặt câu hỏi và thể hiện rằng sự khác biệt là điều cần được tôn trọng — chứ không phải điều nên giấu giếm.

Khi nào nên nói với trẻ về những khó khăn của anh/chị/em

Bạn không cần đợi đến khi con có chẩn đoán chính thức mới bắt đầu trò chuyện. Mục tiêu không phải là giải thích chẩn đoán, mà là giúp trẻ hiểu rằng anh/chị/em của mình có thể cần sự hỗ trợ đặc biệt, hoặc gặp khó khăn ở những việc mà người khác không cần nhiều trợ giúp.

Ví dụ, khi một đứa trẻ:

• Cần giúp đỡ nhiều hơn trong việc làm bài tập về nhà so với anh/chị/em khác
• Gặp khó khăn trong việc kiểm soát hành vi
• Khó kết bạn hoặc cần hỗ trợ khi chơi cùng bạn

Trong những trường hợp như vậy, hãy chủ động trò chuyện. Bắt đầu sớm giúp trẻ cảm thấy được thông tin đầy đủ, có cơ hội đặt câu hỏi và xử lý cảm xúc một cách lành mạnh.

Cách quyết định nên nói gì

Trẻ em rất nhạy cảm với sự khác biệt — và điều này có thể khơi dậy nhiều cảm xúc. Khi hiểu được “lý do tại sao” anh/chị/em mình có những nhu cầu khác biệt, trẻ sẽ dễ thích nghi hơn.

Tuy nhiên, hãy cân nhắc độ tuổi của trẻ. Một đứa trẻ 5 tuổi và một đứa trẻ 10 tuổi sẽ có khả năng tiếp nhận rất khác nhau. Hãy tin vào cảm nhận của bạn để quyết định nên chia sẻ bao nhiêu.

Và khi con bạn lớn lên, con có thể muốn tự mình nói chuyện với anh/chị/em hoặc có cảm xúc riêng về việc những thông tin nào nên (hoặc không nên) chia sẻ. Hãy duy trì đối thoại để nắm bắt nguyện vọng của các con.

Cách tiếp cận cuộc trò chuyện

Đặt câu hỏi gợi mở

Hãy tìm hiểu điều con đang thắc mắc. Bạn có thể hỏi chung chung, hoặc dẫn dắt như: “Con có biết IEP là gì không?” Điều này giúp mở ra cuộc trò chuyện và tạo điều kiện để con hỏi ngược lại, chẳng hạn: “Tại sao con không có IEP giống anh?”

Sử dụng “câu nói quan sát”

Giúp con bắt đầu nói chuyện bằng cách chia sẻ điều bạn nhận thấy, ví dụ: “Bố/mẹ thấy con nhận ra là chúng ta dành nhiều thời gian giúp anh con học đọc.” Sau đó chờ xem con có câu hỏi hay cảm xúc gì không.

Thừa nhận và lắng nghe cảm xúc

Cho con cơ hội chia sẻ cảm xúc của mình, kể cả những cảm xúc tiêu cực như ghen tị, buồn bực hay thất vọng. Ví dụ: con có thể cảm thấy tổn thương khi thấy bố mẹ kiên nhẫn hơn với anh/chị/em khi bị điểm kém. Hãy đáp lại bằng sự công nhận, như: “Bố/mẹ hiểu. Điều đó khiến con cảm thấy không công bằng.”

Giúp con nhìn nhận vấn đề từ góc độ khác

Điều này giúp con phát triển sự đồng cảm. Bạn có thể nói: “Con thử tưởng tượng nếu mình cố gắng đọc một đoạn văn mà không thể đọc được. Con nghĩ cảm giác đó như thế nào?”

Thành thật khi bạn chưa có câu trả lời

Hoàn toàn ổn khi nói: “Bố/mẹ cũng không biết chắc câu trả lời, nhưng bố/mẹ luôn cố gắng tìm hiểu thêm để hiểu con và anh/chị/em của con. Chúng ta đang cùng nhau học hỏi.” Điều này sẽ giúp gieo mầm cho sự thấu hiểu và lòng nhân ái.

Lời kết

Những cuộc trò chuyện này không dễ dàng. Các con bạn có thể không phải lúc nào cũng hòa thuận. Nhưng việc bắt đầu đối thoại từ sớm sẽ giúp xây dựng nền tảng cho sự cởi mở và cảm thông trong gia đình. Nó cũng truyền tải thông điệp rằng không có gì phải xấu hổ khi ai đó khác biệt.

Nguồn tài liệu

Nội dung trong bài viết này được chuyển ngữ và biên tập từ bài gốc "How to talk with kids about their sibling’s challenges  (understood.org)".